تا چند سال پیش، شرکت سرمایهگذاریهای خارجی ایران (IFIC) که در دهه ۶۰ برای حضور مالی ایران در خارج تأسیس شد، به مجموعهای کمتحرک با داراییهای راکد تبدیل شده بود. حالا با دستور سیدعلی مدنیزاده، وزیر اقتصاد، ایفیک احیا شده و مأموریت اصلیاش فعالسازی داراییها، جذب سرمایه خارجی و بازگرداندن منابع از دسترفته است. به زبان ساده: پیدا کردن پولهای جا مانده در حسابها و پروژههای مشترک، بیرون کشیدن و وارد کردن دوباره به چرخه تولید و مالی کشور.
نخستین مأموریت: ایجاد چارچوب قانونی برای سرمایهگذاری اهرمی. ایفیک منابع خود را اهرم میکند تا چند برابر سرمایه خارجی جذب شود. مثال: ۲۰ میلیون دلار سرمایه ایفیک در نیروگاه خارجی، وثیقه ۸۰ میلیون دلار دیگر از بانکها یا شرکای خارجی میشود. وزارت اقتصاد در حال تهیه مقررات است تا ایفیک از نهاد اداری به بازیگر مالی فعال بینالمللی تبدیل شود.
ایران در دهههای گذشته پروژههایی در کشورهای مختلف داشته که بخشی از سرمایه یا سود برنگشته است. معروفترین: شرکت ایهاگ (EIHAG) در آلمان. داراییها بین دولتها و مؤسسات پخش شده و برخی درگیر پروندههای قضایی هستند. ایفیک موظف به پیگیری جامع حقوقی و مالی شده؛ گروه ویژه وکلای بینالمللی استخدام شده تا ارزش فعلی، ریسک و احتمال بازیابی را بررسی کنند. هدف: هیچ دلاری از منابع ایران بلاتکلیف نماند.
سپردههای ارزی ایفیک سالها ثابت و بدون بازدهی در بانکها خوابیده بود. حالا برنامه فعالسازی: انتقال به بانکهای خارجی با بهره بهتر، ورود به صندوقهای مشترک با بانکهای ایرانی، پشتوانه پروژههای صادراتی و مهندسی. گزارشهای وزارت اقتصاد: اجرای کامل طرح ارزش داراییهای ارزی را تا ۴۰ درصد افزایش میدهد.
ایفیک در پروژههایی از نیروگاه تا صنایع غذایی سرمایهگذاری کرده، اما نه همه موفق بودهاند و نه سود همیشه برگشته. مأموریت جدید: بازگرداندن منابع از شرکتهای سرمایهپذیر. پاکسازی سرمایهای یعنی: پرداخت سود، اصلاح قرارداد مشارکت، واگذاری سهم جدید. در برخی کشورها با مذاکره و تهاتر (مثل زمین یا سهام شرکت میزبان). هدف: گردش منابع در اقتصاد ایران، نه نگهداری.
صادرات خدمات فنی و مهندسی (سد، نیروگاه، جاده، پالایشگاه) همیشه با کمبود ضمانت مالی مواجه بوده. ایفیک خلأ را پر میکند: طرح صندوق تضمین صادرات فنی و مهندسی با سرمایه اولیه ایفیک در حال بررسی است. این صندوق در کشورهای هدف (عراق، سوریه، تاجیکستان، ارمنستان، آفریقا) ضمانتنامه بانکی صادر یا بخشی از فاینانس را پوشش میدهد. مهندس ایرانی دیگر نگران اعتبار مالی نیست؛ ایفیک پشتش است و درآمد ارزی واقعی برمیگردد.
در تحریمها، ایفیک داراییهای خود را ضامن جذب فاینانس پروژههای ملی میکند. مثال: ساخت نیروگاه داخلی با وام خارجی که نیاز به ضمانت بینالمللی دارد – ایفیک با داراییهایش وثیقه میشود. مشابه تجربه موفق مالزی، ترکیه و اندونزی. ایفیک پول نمیدهد، اما اعتماد و پشتوانه قانونمند ایجاد میکند.
ایفیک به ابزار دیپلماسی اقتصادی تبدیل میشود: در مذاکرات، پاسخ به سؤال «چه کسی پشت قرارداد است؟» را میدهد. پل ارتباطی بین وزارت اقتصاد، خارجه و بانک مرکزی با جهان. چالشها: قوانین بانکی/ارزی جدید، هماهنگی دائمی نهادهای داخلی (بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی)، اعتمادسازی خارجی با ثبات سیاستها. اما شروع ایفیک نشانه بازگشت عقلانیت به کابینه مالی است: داراییها برای حرکت اقتصاد، نه نگهداری.
